Artikelen in SAMEN
Leo Pauw heeft de afgelopen jaren als redactielid van SAMEN, het informatieblad van de Amsterdamsche Coöperatieve Woningvereeniging ‘Samenwerking‘, verschillende artikelen geschreven. Hieronder zijn enkele daarvan opgenomen.
Adriaan Gerhard in SAMEN juni 2022
Adriaan Gerhard (1858-1948) is in de geschiedschrijving over de socialistische (en humanistische) beweging onderbelicht gebleven. Ten onrechte. Decennialang was hij een vooraanstaand lid van de SDAP en van de vrijdenkersbeweging. Hij was, zoals iemand het uitdrukte, ‘te wijs om fanatiek te zijn’. Juist door zijn ruime opstelling en open standpunten werd hij door vriend en vijand gerespecteerd.
Jan Arends in SAMEN december 2021
Het was een miezerige maandagavond, die 21e januari 1974, toen Jan Arends uit het raam van zijn kamer op de vijfde verdieping van Het Nieuwe Huis sprong. Hij kwam neer in de binnentuin, tussen de kale bomen. Zo maakte hij op 48-jarige leeftijd een einde aan zijn ‘gemankeerde, armoedige en liefdeloze bestaan’.
In deel 2 van het portret van Wil Sandberg (1897-1984), de roemruchte directeur van het Stedelijk Museum, gaan we verder waar we gebleven waren. Sandberg is 43 jaar als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Meer dan welke gebeurtenissen in zijn leven ook zullen de oorlogservaringen het werkelijke fundament voor Sandbergs wezen vormen.
Wil Sandberg (1897-1984), grafisch ontwerper, verzetsman maar toch vooral bekend als de roemruchte directeur van het Stedelijk Museum, was zoals zijn biograaf schreef ‘een eeuwige kwajongen’. Sandberg, van twee kanten van adellijke afkomst, verzette zich tegen veel. Hij was tegendraads en het duurde lang voor hij zijn ‘bestemming’ had gevonden. In twee delen wordt zijn boeiende leven beschreven. Dit eerste deel bestrijkt de periode tot de Tweede Wereldoorlog.
Hanny Michaelis (1922-2007) was een groot dichteres, al vond ze zelf van niet. Ze had een gelukkige jeugd met warme ouders in Amsterdam-Zuid, maar de oorlog zou alles veranderen. Op haar zeventiende dook ze onder. Haar ouders overleefden de oorlog niet. Na de bevrijding keerde Hanny alleen terug naar Amsterdam, waar ze een paar jaar later met Gerard Reve trouwde. Met de tijd namen de demonen van het verleden bezit van haar: het schuldcomplex van de overlevende.
Koos Keegstra (1908-1997) was een van ’s lands eerste vrouwelijke architecten en haar bekendste wapenfeit zou de Bijlmerbajes worden. Ze was de dochter van Harke Keegstra, niet alleen oprichter van ACW Samenwerking, maar ook 25 jaar lang directeur van de Gemeentegiro Amsterdam. Koos Keegstra geloofde in de ‘nieuwe zakelijkheid’: functie boven schoonheid. Een sterk streven naar eenvoud en functionaliteit, en het tegenhouden van elke overdaad. Die voorkeur uitte zich ook in het huis dat zij en haar man ontwierpen en lieten bouwen voor henzelf, aan de Haringvlietstraat.
Karel van het Reve (1921-1999) was tijdens zijn leven slavist, letterkundige, vertaler, essayist, schrijver en columnist. Een bijzondere man. Maarten Biesheuvel meende dat Karel God was, Arnon Grunberg schreef dat hij hem had leren nadenken en Jaap van Heerden omschreef hem als ‘een ongelooflijk fatsoenlijke man’. Niet de minste kwalificaties. Hij overleed te vroeg op 4 maart 1999, op 77-jarige leeftijd, aan de gevolgen van de ziekte van Parkinson. Karel van het Reve woonde van het begin van de jaren tachtig tot zijn overlijden op de Reijnier Vinkeleskade, op nummer 10.
Constance Wibaut was een bekende mode-illustrator, beeldhouwer én kleindochter van de beroemde Amsterdamse wethouder Floor Wibaut. Haar oeuvre is volgens veel modekenners uniek, omdat zij in de jaren vijftig en zestig als een van de weinige modetekenaars ter wereld werd toegelaten tot de shows van grootheden als Christian Dior, Jacques Fath en Christobal Balenciaga, waar zij het complete palet van de haute couture van die tijd vastlegde. Constance Henriëtte Wibaut overleed op 27 januari 2014, op 93-jarige leeftijd.
De synagoge aan het Jacob Obrechtplein in Amsterdam-Zuid is van 1927. De buitenkant van het gebouw maakt een strenge en sobere indruk, ondanks de spaarzame ornamenten, zoals de bijna verstopte sculpturen onder de dakrand aan de zijkant van het gebouw, ongebruikelijk voor een synagoge. Het meest in het oog springt de toren. Er zijn vrijwel geen synagogen in de wereld met een toren. Meestal is het gebouw niet hoger dan de omgeving. Maar het lijkt alsof hiermee werd uitgedrukt ‘we mogen hier zijn!’, een bijna trotse houding.
Herman Wolf was een bekende filosoof in de jaren twintig en dertig. Hij was de grootvader van Paul Scheffer (publicist en hoogleraar Europese studies), die het leven van zijn grootvader reconstrueerde in Alles doet mee aan de werkelijkheid. Herman Wolf 1893-1942. Wolf woonde vanaf 1922 tot aan zijn dood in 1942 op de Harmoniehof 54 in het benedenhuis.
Frans dagboek 